België

Vondelingen

Een kind te vondeling leggen is strafbaar in België. Art. 423 Sw bepaalt dat het verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van kinderen of onbekwamen die niet in staat zijn voor zichzelf te zorgen gestraft worden met een gevangenisstraf van een maand tot drie jaar en met een geldboete van zesentwintig tot driehonderd euro.

Ook de vinder van het kind kan worden gestraft indien hij nalaat het pasgeboren kind aan de ambtenaar van de burgerlijke stand aan te geven. (zie art. 362 Sw.).

Vondelingenschuiven
In 2000 opende in België het eerste moderne vondelingenluik. Dit bevindt zich in de Helmstraat 93 in Borgerhout, een district van Antwerpen. De Belgische vondelingenschuif is een initiatief van vzw* Moeders voor Moeders. Deze non-profit welzijnsorganisatie helpt gezinnen die door sociale en financiële omstandigheden nauwelijks of niet kunnen voorzien in het onderhoud van hun kind(eren). Geïnspireerd door het eerste Duitse babyklappe, nam men het initiatief om ook een dergelijke voorziening in België te openen. Deze vondelingenschuif wordt echter beschouwd als een nevenactiviteit in de dienstverlening.

Na aankondiging in januari 2017 probeerde ook vzw Corvia in Evere (Brussels Gewest) in september 2017 een luik te openen, maar dit werd door de gemeentelijke autoriteiten niet toegestaan. Na drie jaar procederen vernietigde de Raad van State de beslissing van de gemeente Evere van 21 september 2017 en opende vzw Corvia in september 2020 alsnog een schuif in de Lindestraat 405 te Evere.

Procedure
Zodra een baby in de vondelingenschuif is gelegd, zorgt het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn voor de eerste opvang. Daarna verhuist het kindje naar een pleeg- of adoptiegezin. De moeder heeft bij deze Belgische babyschuif nog zes maanden de tijd om op haar beslissing terug te komen. Hoe dat precies werkt, staat in de informatiemap die in de vondelingenschuif ligt. Daarin zit ook een uniek kenmerk waarmee de moeder makkelijk kunt aantonen dat het inderdaad haar kind is.

VZW Moeders voor Moeders beschikt naast de vondelingenschuif over een noodlijn die dag en nacht kan worden gebeld. Vanuit Nederland is dat 0032 - 478 - 81 31 28. Dit nummer verstrekt ook vooraf informatie. De eerste inspanningen zijn er altijd op gericht om vondeling leggen (en babydoding) te voorkomen door de moeder naar hulpverlening te verwijzen. Overigens krijgen alle vondelingen volgens de Belgische traditie de achternaam De Kleine. De voornaam verandert als de biologische moeder zich meldt of als er een adoptiegezin is gevonden. In totaal is de Belgische vondelingenschuif nu betrokken geweest bij achttien vondelingen (peildatum 19 juni 2021), waarbij er negentien bij of via de vondelingenschuif zijn afgegeven en een via de noodlijn is gemeld (e-mailcorrespondentie 3 januari 2020).

1. Marie, 25 juni 2004. De vondelingenschuif wordt gebeld via de noodlijn tijdens de thuisbevalling. De moeder is niet meer in staat om het luik te bereiken. VZW Moeders voor Moeders stuurt hun dokter en rijdt ook zelf naar het opgegeven adres. Moeder en dochter zouden het niet overleefd hebben omdat de placenta niet loslaat. Het meisje krijgt de naam Marie.
2. Thomas Nicolaas De Kleine, 17 november 2007. Voor het eerst wordt een baby te vondeling gelegd in de schuif te Borgerhout.
3. Michaël De Kleine, zaterdag 18 juli 2009. Hij is ongeveer twee dagen oud als hij in de vondelingenschuif wordt neergelegd.
4. Adriaan De Kleine, dinsdag 24 juli 2012. Het jongetje wordt bij het luik in de armen van een medewerker achtergelaten.
5. Nathan de Kleine, zomer van 2012. Over deze baby wordt geen informatie verstrekt omdat moeder en kind onder begeleiding van de officiële diensten weer zijn herenigd.
6. Pieter de Kleine, zaterdag 3 november 2012. De moeder legt het jongetje in de armen van Katrin Beyer, de oprichtster van de vondelingenschuif.
7. Jules de Kleine, zondag 7 december 2014. Vanaf dit kindje wordt de achternaam De Kleine niet meer gehanteerd omdat deze de discretie omtrent de vondeling mogelijk niet ten goede komt.
8. Louise-Marie, april 2015. Het meisje van nog geen dag oud wordt in de vondelingenschuif gelegd.
9. Maarten, najaar 2015. De gezonde, blanke jongen is nog geen 24 uur oud en weegt 2,9 kilo.
10. Anna, winter begin 2017. Het recent geboren meisje wordt in de vondelingenschuif gelegd.
11. Theo, zomer 2017.
12. Simon, zomer 2017.
13. Felix, zomer 2017.
14. Lou, 2018.
15. Jef, 2018.
16. Marianne, 2018.
17. Lore, 2018.
18. Johannes, 2019.
19. Victor, 2019
20. Finn?, 2021

De organisatie handelt mogelijk nog binnen de Napoleontische wetgeving, die via een decreet van 1811 bepaalt dat elk arrondissement een vondelingentehuis moet oprichten, voorzien van een vondelingenrol of vondelingenschuif waarin het kind kan worden gelegd (ook 'tour' genoemd). De bedoeling van de wetgever is om hiermee de vondelingensterfte te beperken en kindermoorden te voorkomen. Zo hoopt men dat er minder kinderen worden neergelegd langs openbare wegen, voor portieren of elders.

Uiteindelijk zijn in de 19e eeuw in zeven Belgische steden gedurende enkele decennia schuiven ingericht. In 2000 neemt in Borgerhout (Antwerpen) Moeders voor moeders een vergelijkbaar initiatief. Het Antwerpse parket stelde in 2000 vast "dat er in hoofde van de vzw pas sprake is van een misdrijf als er echt een kind als vondeling wordt achtergelaten. Het organiseren van het systeem op zich is niet strafbaar" (de Standaard, 29 september 2000).

Babydoding

Nog geen informatie beschikbaar.

Zusmoederschap

Nog geen informatie beschikbaar.

Illegale opneming

"In België zijn er zo’n 30.000 moeders die geen idee hebben waar hun kind is gebleven, in Nederland zijn er dat zo’n 25.000." Dit zegt Carine Hutsebaut (1956) uit België, gerechtsdeskundige en victimoloog. Zij is nauw betrokken bij onderzoek naar kindermoorden. Tijdens haar onderzoeken stuitte Carine op het verdwijnen van vele baby’s, met name in de jaren zeventig. "Vast staat dat velen van hen illegaal geadopteerd zijn. Vaak betrof het kinderen van nog heel jonge meisjes, verwekt uit incest of verkrachting. Vaak werd de meisjes een schuldgevoel aangepraat, alsof zíj zondig waren."

Via corrupte gynaecologen of nonnen werden deze kinderen voor veel geld verkocht. Ze werden aangegeven op de naam van een ander echtpaar. Vaak waren ook de pleegouders niet van de waarheid op de hoogte; hen werd verteld dat het een kind betrof van een prostituee die niet voor haar kind wilde zorgen." Carine Hutsebaut schreef het boek Kleine zondaars - Kerk en kinderhandel (zie hiernaast).

Anoniem bevallen

Niet mogelijk in België. De anonieme bevalling wordt verhinderd door twee verplichtingen die in het Burgerlijk wetboek noemt, en waaraan het Strafwetboek sancties koppelt bij het nalaten ervan. Enerzijds moet het medisch en verplegend personeel aangifte van de bevalling doen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, en anderzijds moeten de ouders aangifte van de geboorte doen.

Bevallen onder geheimhouding/discreet bevallen

Niet mogelijk in België. Er zijn echter steeds verschillende initiatieven vanuit de Kamer en de Senaat om 'discreet bevallen' (Vlaamse term) te legaliseren.

• Op 22 december 2005 is een wetsvoorstel ingediend voor discreet bevallen door Karin Jiroflée en Magda De Meyer (beiden sp.a).
• Op 6 november 2007 is een wetsvoorstel ingediend voor discreet bevallen door Guy Swennen (sp.a).
• Op 7 november 2008 is er een wetsvoorstel ingediend door Nahima Lanjri en Sabine de Bethune (beiden CD&V), gevolgd door een wetsvoorstel op 24 november 2008 door Patrik Vankrunkelsven (Open Vld).
• Op 21 januari 2009 is een synthesevoorstel ingediend voor discreet bevallen door Philippe Monfils (MR), gesteund door Nahima Lanjri (CD&V), Guy Swennen (sp.a) en Patrik Vankrunkelsven (Open Vld).
• Op 8 oktober 2010 is een wetsvoorstel ingediend voor discreet bevallen door Guy Swennen en Marleen Temmerman (beiden sp.a).
• Op 5 juni 2012 is een wetsvoorstel ingediend voor discreet bevallen door Elke Sleurs (N-VA). Zie samenvatting hieronder.
• Op 6 januari 2023 vraagt het Brugs gemeenteraadslid Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) het stadsbestuur om de mogelijkheid van een vondelingenluik te onderzoeken

• Het principe 'mater semper certa est' te vervangen door het begrip 'mater temporarius secreta est' door de huidige adoptieprocedure aan te passen.
• Het principe van 'mater temporarius secreta est' houdt in dat de ambtenaar van de burgerlijke stand, bij wie de geboorte nog steeds moet aangegeven worden, zich beroept op het beroepsgeheim om de identiteit van de moeder niet over te maken aan het rijksregister.
• In plaats van de naam voor altijd geheim te houden, geeft de ambtenaar van de burgerlijke stand, deze samen met andere persoonlijke gegevens van de ouder(s) door aan een centrale autoriteit die als 'trusted third party' (TTP) zal optreden.
• Deze nog op te richten onafhankelijke dienst bewaart deze gegevens op een veilige manier, regelt de psychologische begeleiding van de afstandsmoeder en bemiddelt tussen de verschillende partijen als het kind later informatie wenst over zijn biologische ouder(s) of er in contact mee wenst te komen.
• Het kind kan via deze onafhankelijke dienst vragen om in contact te komen met de moeder. Dit is mogelijk vanaf de meerderjarigheid of vanaf de mogelijkheid tot onderscheidingsvermogen.

*Vereniging zonder winstoogmerk